η πόλη μας
Η Καλαμάτα αποτελεί μία από τις πιο χαρισματικές πόλεις της Ελλάδας, κυρίως λόγω της γεωγραφικής της θέσης. Όντας στην καρδιά του καταγάλανου Μεσσηνιακού κόλπου, και στους πρόποδες του επιβλητικού βουνού Ταϋγέτου, αποτελεί ένα παραδεισένιο τόπο για όσους μένουν εκεί. Η Καλαμάτα αποτελεί επίσης άριστο ορμητήριο για όσους θέλουν να ανακαλύψουν τα μυστικά του Νομού Μεσσηνίας, αφού βρίσκεται σε κεντρικό σημείο του Νομού, και όλοι οι ταξιδιωτικοί και πολιτιστικοί προορισμοί απέχουν το πολύ μία ώρα με το αυτοκίνητο
Ιστορικό κέντρο
Το καλύτερο μέρος για να ξεκινήσει κανείς την περιήγησή του στην Καλαμάτα, είναι το ιστορικό κέντρο της πόλης. Εκεί θα βρείτε το ιστορικό εκκλησάκι των Αγίων Αποστόλων, όπου στις 23 Μαρτίου του 1821 κηρύχθηκε η ελληνική επανάσταση απέναντι στην μακρόχρονη κατοχή της Ελλάδας από τους Τούρκους. Το εκκλησάκι αυτό χτίστηκε το 1317 από τον Αυτοκράτορα Ανδρόνικο, και η παρουσία του εκπέμπει μία μαγική δύναμη σε αυτόν που γνωρίζει την ιστορία του.
Μία περιπλάνηση στα δρομάκια του ιστορικού κέντρου θα σας παραπέμψει σε εικόνες του παρελθόντος, και θα ανακαλύψετε κτίρια που άντεξαν στο πέρασμα του χρόνου. Εδώ είναι ευκαιρία να γνωρίσετε και τα τοπικά προϊόντα της Μεσσηνίας, αφού είναι πολλά τα μαγαζάκια που εμπορεύονται αποκλειστικά προϊόντα από τοπικούς παραγωγούς.
Επισκεφθείτε οπωσδήποτε το Μπενάκειο Αρχαιολογικό Μουσείο (Παπάζογλου 6), σε ένα όμορφο κτίριο ενετικού τύπου, χτισμένο το 1742, και το οποίο φιλοξενεί αρκετά ενδιαφέροντα αρχαιολογικά εκθέματα, ανάμεσά τους και ένα ψηφιδωτό από την Κορώνη με σκηνές από τη λατρεία του Διονύσου.
Η Δημοτική Πινακοθήκη (Παπάζογλου 5) στεγάζει έργα καλλιτεχνών, τα οποία δωρίστηκαν μετά τον καταστρεπτικό σεισμό της Καλαμάτας το 1986. Στα έργα φαίνεται μία ιδιαίτερη ευαισθησία ανθρώπων που μέσα από την καταστροφή βλέπουν την αναγέννηση.
Επόμενη στάση στο ιστορικό κέντρο, είναι στο Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο Καλαμάτας (Κυριακού και Αγ. Ιωάννου 20), το οποίο φιλοξενείται σε ένα μικρό διατηρητέο κτίριο. Εκεί θα δείτε αντικείμενα από την Επανάσταση του 1821, αλλά και αντικείμενα και στοιχεία από την αγροτική και παραγωγική ζωή των κατοίκων της Μεσσηνίας τον τελευταίο αιώνα.
Ανηφορίζοντας, θα δείτε την επιβλητική εκκλησία της Υπαπαντής του Σωτήρος, προστάτιδα της πόλης, κτισμένη το 19ο αιώνα σε βυζαντινό ρυθμό. Στα σκαλοπάτια πάνω από την Υπαπαντή θα βρείτε το Δημοτικό Ωδείο, στο οποίο σχεδόν κάθε Σαββατοκύριακο υπάρχει κάποια εκδήλωση για τους φίλους της μουσικής.
Ακόμα πιο πάνω, σε έναν πευκόφυτο λόφο με θέα τη θάλασσα, θα φτάσετε στο κάστρο της Καλαμάτας. Κτισμένο το 1208 από τον Γουλιέλμο Βιλλεαρδουίνο, ενέπνευσε τον Άγγελο Τερζάκη να γράψει το μυθιστόρημα για την πριγκίπισσα Ιζαμπώ, που έζησε εδώ πέρα. Στους πρόποδες του κάστρου βρίσκεται ημισπηλαιώδης ναός του Αγ. Ιωάννου ο οποίος χρονολογείται στους μεταβυζαντινούς χρόνους. Κάτω από το κάστρο πιθανολογείται ότι βρισκόταν η ακρόπολη των αρχαίων Φαρών.
Στο γυναικείο μοναστήρι Αγίου Κωνσταντίνου και Ελένης που κτίσθηκε τον 18ο αιώνα, κοντά στο κάστρο, θα βρείτε ακόμα και σήμερα ζωντανή τη βυζαντινή παράδοση ύφανσης μεταξωτών από καθαρό ζωικό μετάξι σε «λάκκους» (αργαλειούς).
Κέντρο
Μετά την περιήγηση στο ιστορικό κέντρο, μπορείτε να κατηφορίσετε προς το κέντρο της πόλης, από την οδό Αριστομένους, τον κεντρικότερο δρόμο της πόλης, όπου βρίσκεται και η μεγάλη πλατεία. Σε αυτό το δρόμο καθώς και στους κάθετους σε αυτόν, είναι σίγουρο πως θα βρείτε να αγοράσετε ό,τι ζητάτε, καθώς τα καταστήματα είναι πολυάριθμα. Πολυάριθμες επίσης είναι οι καφετέριες, οι οποίες είναι σχεδόν πάντα γεμάτες και ζωντανές, είτε στο ζεστό περιβάλλον τους το χειμώνα, είτε στις καρέκλες στην πλατεία τις ηλιόλουστες μέρες του καλοκαιριού.
Στα μισά της Αριστομένους, θα δείτε το Πανταζοπούλειο Πνευματικό Κέντρο, όπου σχεδόν κάθε μέρα υπάρχει κάποια έκθεση, και πιθανόν κάποια ομιλία ή παράσταση.
Εάν κατηφορίσετε μέχρι το τέλος της Αριστομένους, θα βρεθείτε σε μία ευχάριστη έκπληξη: το πάρκο σιδηροδρόμων. Αποτελεί το μοναδικό αίθριο μουσείο του είδους του, όπου μηχανές τρένων και βαγόνια κάθε εποχής είναι αρμονικά τοποθετημένα σε ένα πράσινο τοπίο. Το μέρος αυτό αποτελεί χώρο αναψυχής τόσο για τους μικρούς, όσο και για τους μεγάλους.
Παραλία
Συνεχίζοντας ακόμα πιο κάτω, θα φτάσετε στο λιμάνι της Καλαμάτας, άλλοτε κέντρο της εμπορικής και βιομηχανικής ακμής που γνώρισε η Καλαμάτα, όταν αποτελούσε σύνδεσμο με τα κέντρα όλης της Μεσογείου. Από εδώ μπορείτε να κατευθυνθείτε είτε προς τη δυτική παραλία, όπου θα δείτε αραγμένα πολυάριθμα ιστιοπλοϊκά σκάφη, είτε ανατολικά, και να διασχίσετε την οδό Ναυαρίνου.
Η οδός Ναυαρίνου, η λεγόμενη «παραλία», αποτελεί καταφύγιο για τους Καλαματιανούς πολίτες, αφού κάθε ώρα και στιγμή θα δείτε παρέες να κάνουν περίπατο και να κουβεντιάζουν δίπλα στη θάλασσα. Το καλοκαίρι, η παραλία της Καλαμάτας σφύζει από ζωή, τόσο την ημέρα όπου η μεγάλη σε μήκος παραλία γεμίζει από λουόμενους, αλλά και τη νύχτα, με νεαρές ηλικίες να γεμίζουν τα νυχτερινά κέντρα διασκέδασης.
Φεύγοντας από την Καλαμάτα
Εάν αποφασίσετε να φύγετε με την Καλαμάτα με αυτοκίνητο, όποια κατεύθυνση και να ακολουθήσετε, θα συναντήσετε όμορφα τοπία. Αν κινηθείτε νοτιοανατολικά, θα κατευθυνθείτε προς τη Μάνη (δεύτερο πόδι της Πελοποννήσου), όπου τα δασώδη παραθαλάσσια μέρη της Μεσσηνιακής Μάνης παραδίδουν τη σκυτάλη στο άγριο, πετρώδες και συναρπαστικό παράκτιο τοπίο της Λακωνικής Μάνης. Αν κινηθείτε νοτιοδυτικά (πρώτο πόδι της Πελοποννήσου), τότε θα περάσετε από την Κορώνη, τη Μεθώνη και την Πύλο με τις ξακουστές ομορφιές τους. Εάν διασχίσετε την Καλαμάτα προς Βορρά, κατευθυνόμενοι προς Σπάρτη, θα μπείτε στον υπέροχο κόσμο του Ταϋγέτου, την σκεπή της Καλαμάτας. Ο Ταϋγετος είναι η σημαντικότερη πρόκληση για τους φίλους της ορεινής απόλαυσης, της πεζοπορίας και της αναρρίχησης. Μεγαλόπρεπος και γεμάτος αντιθέσεις, με ορθοπλαγιές, φαράγγια, σπήλαια, πηγές, ποτάμια και αλλού πλούσια βλάστηση και αλλού σκληρό βραχώδες τοπίο, σαγηνεύουν αυτόν που θα αποφασίσει να τον εξερευνήσει.
Λίγα χιλιόμετρα έξω από την Καλαμάτα, στο Δήμο Ιθώμης, βρίσκεται η Αρχαία Μεσσήνη, ένας αρχαιολογικός χώρος ο οποίος έχει αποκαλυφθεί τα τελευταία χρόνια, και αιφνιδιάζει τους επισκέπτες του με την έκτασή του και την καλή του κατάσταση, αφού πλέον θεωρείται ίσως ο μεγαλύτερος καλοδιατηρημένος αρχαιολογικός χώρος.
Η ιστορία της Καλαμάτας
Στη σημείο που βρίσκεται η σημερινή Καλαμάτα, βρισκόταν η αρχαία πόλη Φαραί ή Φηραί, που αναφέρεται στα κείμενα του Ομήρου, και που ήταν μια από τις 7 πόλεις που έδωσε προίκα ο Αγαμέμνονας στον Αχιλλέα. Με τη σημερινή της ονομασία αναφέρεται για πρώτη φορά στο Βίο του Οσίου Νίκωνα (του Μετανοείτε) περίπου τον 100 μ.Χ. αιώνα.
Θεωρείται ότι η ακρόπολη της αρχαίας πόλης των Φαρών βρισκόταν εκεί που βρίσκεται σήμερα το κάστρο ή βορειδουτικά από το κάστρο, στο λόφο "Τούρλες" (παλάτι του Διοκλέους). Το Κάστρο της Καλαμάτας χτίστηκε μετά το 1204 μ.Χ. από το Γοδεφρέδο Βιλλαρδουϊvο Α’.
Σύμφωνα με αρχαιολογικά ευρήματα, υπήρξε συνέχεια ζωής στον τόπο της Ομηρικής πόλης από την εποχή των κλασικών χρόνων και μεταγενέστερα. Μέσα και γύρω από το Κάστρο βρίσκονται όστρακα και λείψανα μυκηναϊκών και ρωμαϊκών χρόνων.
Κατά τη Φραγκοκρατία, η Καλαμάτα ήταν μια αξιόλογη πολίχνη και εξελίχθηκε σε σημαντικό κέντρο μεσαιωνικού πολιτισμού.
Το Κάστρο της ανακαινίσθηκε από τους Φράγκους, αλλά έκτοτε αρκετοί κατακτητές (Σλάβοι, Γότθοι, Τωτίλες, Σαρακηνοί κουρσάροι, Σταυροφόροι, Ναβαρροί, Ενετοί, Τούρκοι) έχουν αφήσει ίχνη από το πέρασμά τους.
Στην Τουρκοκρατία η Καλαμάτα ήταν μια μικρή κώμη, με σημαντική εμπορική δραστηριότητα. Με πληθυσμό που έφτανε τους 2-2.500 κατοίκους, η Καλαμάτα ήταν η πρώτη ελληνική πόλη που απελευθερώθηκε από τους Τούρκους στις 23 Μάρτη του 1821 στο εκκλησάκι των Αγίων Αποστόλωνκαι, από όπου και απεστάλη η Διακήρυξη του Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη και της Mεσσηνιακής Γερουσίας προς τις Ευρωπαϊκές «αυλές». Αυτό ήταν και το πρώτο επίσημο έγγραφο της μεγάλης Ελληνικής Επανάστασης.
Η Καλαμάτα ήταν η πόλη όπου συστήθηκε και λειτούργησε η πρώτη ελεύθερη τοπική Βουλή, η Μεσσηνιακή Γερουσία και εδώ εκδόθηκε η πρώτη ελληνική εφημερίδα «Σάλπιγξ Ελληνική» την 1η Αυγούστου 1821, με επαναστατικό χαρακτήρα.
Το 1825, ο Ιμπραήμ Πασάς εισέβαλλε στην πόλη και έκανε βάρβαρες σφαγές και λεηλασίες, δίνοντας ένα καίριο χτύπημα στην πόλη. Η Καλαμάτα αρχίζει να αναπτύσσεται στις αρχές του 20ού αιώνα, και να παίρνει σιγά σιγά τη σύγχρονη σημερινή μορφή της.
Κατά τον πατέρα της Λαογραφικής επιστήμης, τον καλαματιανό πανεπιστημιακό δάσκαλο Ν. Πολίτη (1852-1921) η πόλη οφείλει το όνομά της σε μιαν εικόνα της «Παναγίας Καλομ(μ)άτας» που λατρευόταν στο εκκλησάκι του προμαχώνα του κάστρου. Αντιθέτως, οι πανεπιστημιακοί Γεώργιος Χατζηδάκης και Σωκράτης Κουγέας θεωρούν ότι το τοπωνύμιο έχει παραχθεί από το επίθετο «κάλαμος», λόγω των ποταμών του Άρεως και του Νέδοντα, που προκάλεσαν αφθονία καλαμιών στην περιοχή. Το σίγουρο είναι πως η ονομασία «Καλαμάτα» εντοπίζεται στους προχωρημένους μεσαιωνικούς χρόνους (10ος αιώνας).
